Mataruška banja se nalazi u centralnom delu Srbije, na desnoj obali reke Ibar, udaljena 8 km od Kraljeva i 170 km od Beograda. Njena pozicija je izuzetno povoljna; saobraćajno je veoma dobro povezana, te se do nje može doći vrlo lako i brzo iz svih delova Srbije. Smeštena je u jugozapadnom delu prostrane Kraljevačke kotline na 211 m nadmorske visine. Sa južne i istočne strane okružena je ograncima planine Stolovi (1375 m), a sa zapadne i jugozapadne ogracima Troglava (1177 m) i Čemerna (1579 m), koji se spuštaju gotovo do same Banje. Ovi bliski planinski ogranci štite Banju od jakih vetrova, posebno od košave. Umerenokontinentalna klima, reka Ibar i prostrani park pružaju izvanredne mogućnosti za zdravstveni i sportsko-rekreativni turizam.
Jedinstvenost Banje čini i blizina kulturno – istorijskih spomenika: manastir Žiča (XIII vek) udaljen je 2 km, manastir Studenica (XII vek) udaljen je 50 km, a srednjevekovni grad Maglič smešten je 20 km južno, u dolini Ibra.
Na lokaciji između manastira Žiče i Mataruške banje nalazi se prirodni fenomen, „kamena šuma”, koji se prostire na površini od 15 hektara. U pitanju su naslage i ostaci kalcifikovanog drveta, za koje postoje procene stručnjaka da potiču iz vremena paleolita. U celom svetu postoji tek oko 30 ovakvih nalazišta, a u Evropi samo još njih pet.
Istorijat Banje
Mineralna voda ovog lokaliteta otkrivena je sasvim slučajno, nakon velike poplave juna 1897. godine, u ovom kraju zapamćene kao „trojičke poplave”. Kada se voda povukla i Ibar donekle promenio svoj tok, u jednoj od vododerina napuštenog korita Ibra nađena je „topla smrdljiva voda”. Na inicijativu sreskog lekara, dr Antića, voda je upućena na analizu Hemijskom institutu u Beogradu. Od Instituta je dobijen odgovor „da je glavni sastojak ove vode, pored sumpora i sumporvodonika, natrijumkarbonat i da se ona s uspehom može primenjivati za lečenje reumatskih i sličnih hroničnih oboljenja”.
Nakon tog saznanja odmah počinje i eksploatacija lekovite vode u medicinske svrhe, u početku u nešto manjem obimu i sa skromnijom infrastrukturom. Izvestan broj trgovaca i jedan sveštenik osnovali su 1900. godine Akcionarsko društvo Mataruška banja, kada su i ozidana prva dva bazena za odvojeno kupanje ženskih i muških bolesnika. Tako počinje priča o lekovitoj vodi Banje.
Broj bolesnika je rastao iz godine u godinu, te je Akcionarsko društvo 1907. godine dozidalo još dva bazena. Da bi se povećala količina mineralne vode, iskopan je novi bunar i nabavljen je benzinski motor za pumpanje sumporovite vode. Iste godine podignuta je zgrada sa funkcijom da u njoj lekar pregleda bolesnike koji su dolazili na lečenje. Uoči Prvog svetskog rata sagrađena je električna centrala na ćumur, koja je služila za pumpanje sumporovite vode i obezbeđivanje osvetljenja Banji, za vreme sezone. Tek 1946. godine Mataruška banja dobija permanentno napajanje električnom energijom.
Posle Prvog svetskog rata naglo se uvećava broj bolesnika koji dolaze u Matarušku banju, zbog čega je 1924. godine podignuto i novo kupatilo sa 38 betonskih kada obloženih keramičkim pločicama. Najveći broj objekata u Mataruškoj banji izgrađen je između dva svetska rata. Najlepši objekat tog vremena bio je hotel „Žiča”, sagrađen 1932. godine. Hotel je projektovao poznati arhitekta Milan Zloković, profesor Arhitektonskog fakulteta u Beogradu.
Odmah nakon Drugog svetskog rata i objekti Akcionarskog društva i privatni objekti podležu Zakonu o nacionalizaciji. Sve su banje prešle u svojinu države, a time i pod njeno upravljanje. Mataruška banja nastavlja da se razvija: 1951. godine otvoreno je zimsko kupatilo, što omogućava rad i tokom zime, a dve godine kasnije preko reke Ibar izgrađen je viseći most, koji postaje simbol Banje. Prvi regulacioni plan Mataruška banja je dobila 1927. godine. U saradnji sa Urbanističkim zavodom Srbije i Upravom banjskih i klimatskih lečilišta Srbije izrađen je 1949. godine novi regulacioni plan.
Prvi lekar koji je povremeno preko sedmice dolazio u Banju radi pregleda bolesnika bio je dr Dimitrije Antić. Nakon njegovog odlaska u Kragujevac taj posao je obavljao dr Biderani. Posle Prvog svetskog rata tu je radio, a preko leta i stanovao, dr Jevrem Nedeljković, kasnije profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu. Posle njega je došao dr Rade Blagojević, a potom dr Andrija Volčkov, dr Rogić, dr Milosav Obradović, dr Miloš Božić. Nekoliko godina pred početak Drugog svetskog rata svakodnevno je iz Kraljeva dolazila dr Mileva Karajović, koju su Nemci streljali u jesen 1941. Svi ovi lekari radili su samo sezonski. Od 1932. sve do 1969. godine prvi i jedini stalni lekar u Banji bio je dr Dragutin Gvozdenović, specijalista balneologije i klimatologije.
Istorijat ustanove
Januara 1951. godine u vili „Kraljevo” otvara se prvo zimsko kupatilo, sa kadama i dovedenom sumporovitom vodom iz novodobijenih bušotina. U istoj zgradi smeštena je i čajna kuhinja sa trpezarijom, pored već postojećih soba za bolesnike, kao i laboratorija. Ovim je bio učinjen veliki napredak, jer se omogućilo lečenje bolesnika i u zimskom periodu. Godine 1961. ova vila postaje Stacionar I Centra za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju reumatoloških i ginekoloških oboljenja „Braća Maričić”.
Uz postojaću vilu „Ibar” izgrađen je 1960. godine terapijski blok (bazen, prostor sa kadama, sala za kineziterapiju, elektroterpiju, rendgen kabinet). Taj objekat 1961. godine postaje Stacionar II Centra za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju. To je značilo ne samo rad preko čitave godine u jednom objektu, već i podizanje kvaliteta medicinske rehabilitacije proširenjem terapijskih i dijagnostičkih metoda i povećanjem broja stručnog osoblja. Novi objekat od 3000 m2 za smeštaj, dijagnostiku, lečenje i rehabilitaciju reumatskih bolesnika izgrađen je 1977. godine.
Centar za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „Braća Maričić” menja naziv 1. 1. 1992. godine u Zavod za specijalizovanu rehabilitaciju „Agens”. Kao takav ostaje sve do 16. 6. 2006. godine, kada je doneta odluka Vlade o osnivanju Specijalne bolnice za rehabilitaciju „Agens”. Pod tim nazivom, avgusta 2007. godine, registrovana je u Privrednom sudu.
Termomineralna voda Mataruške banje
Ova voda pripada kategoriji natrijum-, magnezijum-, hidrokarbonatnih, sumporovitih hipertermi. Sadrži značajne količine vodonik-sulfida 16 mg/l (veće količine od 1 mg/l svrstava vode u sulfidne), što je glavna terapeutska vrednost ove vode, uz temperaturu od 46º C. Sumporovite vode su jedine mineralne vode čiji sastojci učestvuju u izgradnji belančevina, važnih strukturnih elemenata tkiva. Resorpcija sumpora i njegovo deponovanje u hrskavicu zglobova ima naročito povoljan efekat kod reumatskih bolesnika (degenerativna reumatska oboljenja, zapaljenjska reumatska oboljenja u smirenoj kliničkoj i laboratorijskoj fazi). Biološki aktivna materija sumporvodonika značajna je i u lečenju ekcema i drugih bolesti kože, praćenih oštećenjem epiderma. Prirodni faktor, sumporovita termomineralna voda, imaju značajan efekat u ginekologiji, kod hroničnih zapaljenja adneksa i kod steriliteta. Ova voda, uz regulaciju temperature, može da se koristi za različite hidroterapijske procedure i to putem: kupanja, tuširanja, orošavanja, kao i za individualne i grupne hidrokineziterapijske procedure.
Specijalna bolnica za rehabilitaciju „Agens” jeste savremena medicinska ustanova koja se bavi prevencijom, lečenjem i rehabilitacijom pacijenata nakon oštećenja centralnog i perifernog nervnog sistema, nakon povreda koštano-zglobnog sistema i pacijenata sa reumatskim bolestima (zapaljenjski i degenerativni reumatizam).
Bolnica ima 200 postelja u dvokrevetnim i jednokrevetnim sobama. Sve sobe poseduju TV i bežični internet. Tokom boravka i lečenja u ovoj ustanovi o pacijentima brine tim lekara (specijalisti fizikalne medicine i rehabilitacije, internista-reumatolog, neurolog), defektolog, fizioterapeuti i medicinske sestre/tehničari.
Pored stručnog medicinskog kadra, raspolaže i savremenom opremom za sprovođenje terapijskih procedura u oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije: hidroterapija (bazen, kade, orošavanje), elektroterapija, termo-, foto-, magneto-, laseroterapija, primena ultrazvuka, manuelna i aparaturna limfodrenaža, masaža (ručna i podvodna), radna terapija, individualna i grupna kineziterapija, somatopedski tretman. Od ove godine u funkciji je i novi aparat za merenje koštane gustine (DEXA) za ranu dijagnostiku osteoporoze.
Krajem 2018. godine Specijalna bolnica „Agens” dobila je sertifikat o akreditaciji od strane Agencije za akreditaciju zdravstvenih ustanova Srbije, na maksimalnih sedam godina, što je veliko priznanje za napore koji su uloženi u uvođenje najviših standarda u lečenje i rehabilitaciju pacijenata.